Anadolu Lalesi

Soğanlı ve otsu bir bitki olan lale anavatanı Orta Asya’dan Türkler tarafından Anadolu’ya getirilmiştir. Anadolu’da 12. Yüzyıldan itibaren el sanatlarında bir motif olarak kullanılmıştır. Bunun yanı sıra lale adı şiirlerde çokça geçmektedir.

Lale en ihtişamlı dönemini 16.-18. yüzyıllar arasında geçirmiştir. 1718-1730 yılları arası Lale Devri olarak adlandırılır. Bu dönemde Lale Mecmuası çıkarılmıştır. Çeşitli kaynaklara göre 2000’den fazla değişik lale türünün olduğu belirtilmektedir.

Lale sadece yetiştiriciliği yapılan bir çiçek olarak kalmamış edebiyattan mimariye, çiniden kumaşa pek çok ürüne konu olmuştur. Lale bahçesi anlamına gelen lalezar, saray ve konakları süslemiştir.

İstanbul Lalesi

Pek çok lale çeşidinden biri de İstanbul lalesidir. İstanbul lalesi form olarak bilindik lalelerden farklıdır. Hançeri sivri yapraklı, badem şeklinde çiçekleri olan İstanbul lalesinin 1588 çeşidi olduğu söylenir.

İstanbul Lalesi adı verilen, iğne uçlu taç yapraklı çiçek 16. yüzyıldan itibaren kendini gösterdi. 18. yüzyılın başında Osmanlı Tarihi’nde adını bir devre veren lale, artık her yıl düzenlenen özel festivallere konu oluyor.

Osmanlı döneminde lalelere renk ve şekillerine göre ad verilirdi: fevvarei nur (nur fıskiyesi), necmi çemen (çimen yıldızı) , lali muzab (erimiş yakut; erimiş dudak) ,dameni dür (inci eteği).

Lale çiçeği 19. yüzyıl ile birlikte kayboldu. Fakat son yıllarda yapılan çalışmalar ile her yıl Nisan-Mayıs aylarında İstanbul’u yine laleler süslüyor.

Türkiye’nin Laleleri

• Tulipa agenensis DC. (Batı ve orta Anadolu’da yetişen kaba lale)
• Tulipa orphanidea (En yaygın yabani lalelerden biri. Batı Anadolu’da yaygın, Trakya ve Toroslar’da da görülüyor. Trakya lalesi de bu gruptan)
• Tulipa cinnabarina (Endemik Karaman lalesi)
• Tulipa aleppensis Boiss (Halep lalesi)
• Tulipa biflora Palas (Van Başkale lalesi)
• Tulipa clusiana (İzmir’in çelebi lalesi)
• Tulipa humulis Herbert (Doğu Anadolu’nun bodur lalesi)
• Tulipa Praecox Ten (Amasya’da  yetişen kaba lale) – Tulipa pulchella Baker (Muğla’nın çoban, Adana’nın mor lalesi)
• Tulipa saxatilis Sieber (Muğla’nın kaya lalesi)
• Tulipa sintenisii Baker (Endemik Ağrı ve Muş lalesi)
• Tulipa sprengeri Baker (Endemik Amasya lalesi)
• Tulipa sylvestris L. (Kütahya’nın yavruağzı)
  Tulipa turcica Griseb (Balıkesir’in geyik lalesi)
• Tulipa undulatifolia Boiss (Batı ve Orta Anadolu’da yetişen tür)
• Tulipa biflora Palas (Doğu Anadolu lalesi)
•  Tulipa armena Boiss (Kuzeydoğu Anadolu, Kars’ta yetişen lale)
• Tulipa Julia C.Koch (Doğu Anadolu lalesi)
•  Tulipa Koyuncu (En yeni keşfedilen doğal lale. Van’ın Güzeldere Geçidi’nde Dr. İsmail Eker buldu, soğanlı bitkiler uzmanı botanikçi Prof. Dr. Mehmet Koyuncu’nun adını verdi.)

Tüm Avrupa’da doğal lale çiçeği türü 5 civarındadır. Türkiye’de ise 19 tür yetişmektedir. Bunlardan 6 tanesi ise yeryüzünde yalnızca Türkiye’de yetişmektedir.