Anadolu’nun Isırgan Otu
Anadolu’nun her yerinde yetişen ısırgan, ısırgangiller ailesinden bir ya da çok yıllık otsu bir bitkidir. Mayıs – ağustos aylarında çiçek açan bitkinin gövdesi dik ve köşelidir.
Isırgan otunun yapraklarının şekli oval ve uzunluğu 2 ila 4 santimetre arasındadır. Dişli kenarlı ve saplı olan bitkinin üst tarafı, koyu yeşil renkli ve parlaktır. Bitki, yakıcı tüyler ile kaplıdır. Bitkiye dokunulduğu zaman, değdiği yerlerde kaşıntı ve kızarıklık oluşur.
Isırgan otu yaprakları üzerinde bulunan ince tüyler cildi tahriş eden kimyasal maddeler içerir. Bundan dolayı taze ısırgan otuna dokunmak acı vericidir. Fakat ısırgan otu yüzyıllardır sağlığa faydaları dolayısıyla pek çok yerde kullanılmaktadır.
Isırgan otunun bilimsel adı Urtica dioica. Bitki Avrupa, Kuzey Amerika, Asya’nın soğuk bölgeleri ve Kanada’nın bazı bölgelerinde doğal olarak yetişir. 1 metreye kadar uzayabilir. Koyu yeşil yaprakları tırtıklıdır. Yıl boyu yetişebilir ve mayıs ayından eylül ayına kadar çiçek açar.
Isırgan mayıs-ağustos ayları arasında çiçek açar. 20-100 cm boyuna ulaşır. Gövdesi diktir, tabandan itibaren dallanır. Üstünde yakıcı tüyleri vardır. Yaprakları saplı olup, oval şekilli ve dişli kenarlara sahip, üst tarafı koyu yeşil renkli ve parlaktır.
Anadolu’da Isırgan Otu
Isırgan otu, Anadolu’da çeşitli adlarla bilinir. Nedim Atilla şöyle aktarıyor: “Ege’de ‘dalgan’ ya da ‘dalagan’ derler ısırgana… Doğu Anadolu’da ‘gezgeç’ ya da ‘geznik’; Karadeniz’de ise ‘cızlağan’ ya da ‘cızgan’… Ayrıca Artvin’de ‘cincar’, Isparta’da ‘ısırgandalak’, Van’da ‘gezgezok’ dendiğini de biliyoruz. Latince adı ise ‘urtica’; ‘uro’dan geliyor; anlamı da ‘yakan’ demek.”
Mayıs ayı itibariyle diğer otlar yavaş yavaş tükenirken Temmuz’da istifno çıkana kadar elimizde yalnızca ısırgan kalıyor.
Hıdırellez Bayramı mı, Isırgan Bayramı mı?
Eskiden Hıdırellez bayramı Isırgan Bayramı olarak da bilinirdi. Hıdırellez’de evlerin kapılarına ısırgan otu asılırdı ve bunun bereket getireceğine inanılırdı. Anadolu’nun pek çok yerinde yetişen ısırgan otu ile Hıdırellez günü börekler, salatalar, yemekler yapılır.
Isırgan Bayramı’nda, 5-6 yaşındaki çocuklar ısırganın dalamasına aldırmadan yarı çıplak halde otların arasında yuvarlanırmış. Böylece çocuğun bağışıklık kazanacağına inanılırmış.
