İp Çeşitleri ve İsimleri

İp çeşitleri ve isimleri nelerdir? Ev ihtiyaçlarında hangi iplikler kullanılır? Hangi iplik hangi amaçla kullanılır?

Üretim yöntemlerine göre ip çeşitleri şunlardır:

Kesik Elyaf İplikleri: Hammaddeleri pamuk veya kesik elyaf polyesterdir. Belirli boyda kesilmiş elyafların birlikte eğilip bükülmesiyle üretilirler.

Sonsuz Elyaf İplikler: Sonsuz elyaf iplikler % 100 yapay elyaftan üretilirler. Bu iplikle ağır şartlara maruz kalacak materyallerin dikişinde kullanılırlar.

Textürize İplikler: Bu iplikler, sonsuz elyafa büküm verilerek elde dilirler. Bu iplikler, kumaşların yüzey ve kenar kısımlarının örtülmesi ile yumuşaklık istendiğinde kullanılır.

Monoflament İplik: Sentetik elyaf üretimi sırasında tek bir düze başlığından üretilen ipliklerdir. Örneğin misina.

Trilobal Polyester: Lif kesitleri üçgen şeklindedir. Işığı iyi yansıtır, parlak görünür. Sık yıkanan giysilerde ve bunların nakışlarında kullanılır.

İp Çeşitleri

Hayvansal Örgü İpleri

Hayvansal örgü ipleri şunlardır: Yün, kaşmir, alpaka, merinos, tiftik, organik yün, ipek.

Bitkisel Örgü İpleri

Bitkisel örgü ipleri şunlardır: Pamuk, kenevir ipi, bambu ipi.

Sentetik Elyaf Örgü İpleri

Sentetik elyaf örgü ipleri şunlardır: Akrilik, yenilikçi iplikler, polyester örgü ipi.

Ev İhtiyaçlarında Kullanılan İplikler

Açık renkte yünlü bir erkek pantolonu koyu renge boyandığında giyim eşyasının boyandığı fakat dikişlerin açık renk kaldığı görülür. Yün pantolon pamuk ipliği ile dikilmiştir (bitkisel lif). Bu giyim eşyası ipek ipliği ile dikilmiş olsaydı, ipek hayvansal bir lif olduğundan yün gibi boyanabilecekti.

Dolayısıyla ipliklerin kullanılacağı yere göre seçilmesi gerekir. Elişlerinde kullanılacak iplik cinslerinin uzun zaman dayanmalarını sağlamak için ham maddesi iyi ve asil olan seçilmelidir.

El Dikişleri İplikleri

Teyel ipliğinden fazla sağlamlık beklenmediğinden gevşek çevrilmiş bir pamuk ipliği bu iş için yeterlidir. Dikiş ipliklerinin çok sağlam olması gerektiğinden üç, dört veya altı kat pamuk ipliği birleştirilerek sıkıca çevrilir. Bunun için Amerikan veya Mısır cinsi ipler kullanılır.

Keten İplikler

Ketenin karakterine uygun olarak pamuk ipliğinden yapılan dikiş ipliklerinden daha düzgün, daha sıkı ve daha sağlamdır. Keten ipliklerinin yapımı için uzun liflerden bükülmüş ipler kullanılır.

İpek İpler – İbrişim

Bir çok ipek ipin bir araya getirilmesi ile yapılır. Düzgünlüğü, parlaklığı ve boya vermemesi bakımından özellikle ipekli kumaşların dikişi için tercih edilir. Suni yün ve suni ipekten yapılmış kumaşlar için suni ipek ipler, saf yün ve doğal ipekten yapılan kumaşlar için doğal ipekten yapılan ipler kullanılır.

Makine İpleri

Makine dikişleri için alt ve üst ipler kullanılır. Alt iplik iki kat bükülüp hazırlanır. Fazla zorlanan üst iplikler ise üç, dört veya alt kat olarak hazırlanıp bükülür, kuvvetlice aprelenir. Dolayısıyla bu ipler oldukça sağlamdır.

İpekten Yapılmış Makine İpliği

Üç katlı sağlam ipek ipliğidir. Bu iplerin kalınlığı da numara ile belirtilmiştir. Numaralar yükseldikçe ipler incelir.

Nakış ve Dantel İpleri

Nakış için kullanılan efekt iplerinin çeşitleri son zamanlarda hayli artmıştır. Bukle ve krep iplerinin çok çeşitli olması ve birçok ipin aynı tonda, parlak ve mat olarak kombine eilmesi koton perli hatırlatmakta ve nakış işlerinde güzel etkiler yapmaktadır. Bu iplerin çoğu suni ipek ve suni yün ipliğidir.

Tığ ile yapılan beyaz ara ve kenar dantelleri için dayanıklığı, güzelliği ve parlaklığı yönünden keten ipliğinden yapılmış örgü ipliklerini kullanmak yerinde olur. Keten, pamuk ve selülozdan yapılmış ipleri kullanmak yerinde olur.

Şiş İle Yapılan Örgü İpleri

Yün ipliği adı altında çok defa çorap ipliği anlaşılır. Renkli yün, fantezi yün veya efekt yünü olarak işaretlenmiş yünler ise el işlerinde kullanılan yünlerdir. Bunlardan bluz, kazak, süveter vs. yapılır.

El örgüsü ipleri 8-20 numara arasında, iki dört kat olarak satılır. El örgülerinde kullanılacak suni yün iplerinden kabarık olanlar tercih edilir. İplerin gerilip uzatılması için suni yün en uygun olandır. Suni yün ucuz, daha iyi yıkanabilir (özelikle çocuk giysilerinde) ve daha canlı renklerde olması sebebiyle tercih edilir.

Vigoyn (Vigogne)

%20-%30 yün ve %70-%80 pamuk karışımıdır. Çok giyimlerinde yıkanabilen yün örgüler için tercih edilir.

Röpris

Yün çorapların örülüşü sırasında dayanıklığı artırmak için veya örgü kumaş ve el örgülerinin onarımında kullanılan iplerdir. Bitkisel liflerden yapılan fanila ve benzerlerinin hazırlandığı makine örgülerinde veya el ögrülerinde hafif ve yumuşak olarak döndürülmüş seüloz yün ipliği (twist) kullanılır.

Estremadura

Çok yumuşak pamuk kullanılmak suretiyle altı kat olarak hazırlanmış tığ ve şiş örgü ipliğidir. Yüne benzer bir dokusu vardır.

Merinos Örgü İpleri

Merinos yününün aksine olarak merinos örgü ipleri kırkma yün ile suni yünün karışımından yapılır. Merinos işareti daima yumuşaklığı ve esnekliği belirtir.

Ankara Yünü (Angorawolle)

Örgü bluzların yapımında kullanılar uzun lifli, yumuşak bükümlü yünün tiftik yünü ile ilgisi yoktur. Çok yumuşak ve çok hafif olmak gibi bir özelliği vardır.

Şönil (Chenille)

Tırtıla benzer görünüşü ile kadife gibi bir iptir. İpek, pamuk, yün ve suni yünden yapılır. Çoğunlukla el işleri ipliği olarak kullanılır.

İp çeşitleri bunlardı. Şimdi ipler hakkında diğer bilgilere bakalım.

Dikiş İpliği Nasıl Olmalıdır?

Dikiş ipliğinin sadece makineye ve kumaşa uygun olması yeterli değildir. En önemli faktörlerden biri düzenli ve yeterli bükümdür. Yetersiz bükümde iplik açılır, fazla bükümde de iplik dolaşacağından dikiş engellenir. İpliğin her yerinde eşit ve dengeli büküm olması dikişin düzgün olmasında etkendir. Bir diğer konu ipliğin her yerinde tek düze olmasıdır. Düğüm, hav gibi dikişi engelleyen faktörlerin iplik üzerinde bulunmaması gerekir. İplik, iğneye ve kumaşa sürtünmeden dolayı ısınır. Gerektiğinde uygulanan düzenli yağlama ile kayganlık, esneklik kazanır, ipliğin direnci artar. Dikiş ipliklerinin kullanım sırasında kopmaması için ipliğin belli oranda esnemesi istenir. Özellikle sentetik iplikler pamuk ipliğine göre daha fazla uzama kabiliyetine sahiptir. Dikiş ipliğinin dikim esnasında ve giysinin kullanımı sırasında dayanıklı olması ve aşınmaması istenilen özelliklerindendir. Dikiş ipliği aşınmaya karşı da dirençli olmalıdır.

Dikilecek Malzemeye Göre İp Nasıl Seçilir?

Kumaşın tipi, kalınlığı ve dikimde kat adedi mutlaka göz önüne alınmalıdır. Aynı zamanda iğne kalınlığı da iplik seçimini etkilemektedir. Kalın, yünlü dokuma kumaşlar, ince dokuma kumaşlar, triko, örgü kumaşlarda en çok tercih edilen ”kaplanmış bükümlü iplikler”dir. Corespun denilen bu iplikler polyester üzeri pamuk veya polyester üzeri polyester olarak kaplanabilir. Sadece pamuk ve sadece polyester iplikler de bu kumaş türlerinde kullanılan dikiş ipliklerindendir. Kumaş kalınlığına göre iplik seçilerek, iğne-iplik kalınlıkları birbiri ile uyumlu olmalıdır.

İp İğneye Nasıl Geçirilir?

Dikişe başlamadan önce ipliği iğneden geçirmek bazen saniyeleri, bazense dakikaları alır. Eğer ipliğiniz direniyor ve iğneden ipliği geçiremiyorsanız, bazı önerilerimizi değerlendirebilirsiniz:

Küçük bir parça beyaz kağıt alın. İğneyi kağıda batırın. İğne deliği size doğru dururken, ipliği geçirmeye çalışın. Beyaz kağıt fon oluşturarak, görüşünüzü kolaylaştıracaktır. İpliğiniz beyaz ise, renkli kağıt kullanın.

İpliğin ucuna parmağınıza aldığınız bir damla saç spreyi sürün. Genelde ipliğin ucu ıslatılır, ama bu ipliği yumuşattığı için daha da zorlaştırabilir. Oysa saç spreyi ipliği sertleştirdiği için kolayca iğneden geçmesini sağlar. Saç spreyi yoksa, nişasta da kullanabilirsiniz.

Bir Değerlendirme Metodu: Hasır İpten Oda Bölmesi Yapımı

İp çeşitleri arasında yer alan hasır ip ile bir uygulama yapmaya ne dersiniz? Birlikte hasır ipten oda bölmesi yapalım.

Öncelikle hasır ipleri tavan ile zemin arasındaki mesafe uzunluğu kadar kesin (iki ucu için de düğüm atma payı bırakın ve eşit gerginlikte olmaları için mutlaka eşit uzunlukta kesmelisiniz).

Eni 4,5cm, boyu ise bölmenin olmasını istediğiniz uzunlukla eşit olan sekiz tahta parçası temin edin. Tahta parçalarından ilk dördü hasır iplerin uçlarını tavana, sonraki dördü ise zemine sabitlemek için kullanılacak.

Matkap ile biri zemin diğeri tavan için olmak üzere iki tahta parçasına eşit aralıklarla karşılıklı delikler açın. Deliklerin sayısı iplerin sayısı ile eşit olmalı.

Birinci ipin bir ucunu tavan için, diğer ucunu zemin için hazırlanan tahtanın birinci deliğinden geçirin ve çıkmaması için düğüm atın. İkinci ve diğer ipler için de aynı işlemi tekrarlayın.

Bu aşamada tavan için ayrılan parçalardan delik açılmayan üçü kullanılacak. Öncelikle birincisini zemine yatırıp, ikincisini sağına, üçüncüsünü soluna vidalayın.

Oluşturulan parçayı, yine birinci tahta tavanahasir-bolme-gorsel temas edecek şekilde yerleştirerek vida ile tavana monte edin.

Hasır ipleri taktığınız dördüncü parçayı ise tavana sabitlenen bölümün üzerine yerleştirin. Böylece atmış olduğunuz düğümleri kamufle etmiş olursunuz.

Zemin için hazırladığınız parçaları da aynı şekilde birleştirip, aynı yöntemlerle tavandaki şeridin hizasına monte edin.

Kaynaklar

• Tekstil Bilgileri – Aliye Aksüyek
• Makinede Düz Dikiş – MEB