Kış Sebzeleri Nelerdir?
Kış sebzeleri nelerdir? Her mevsim kendine has farklı özellikleri olduğu için her mevsim farklı sebzeler yetişmektedir. Vitaminlerinden çokça faydalanabilmek için sebzeleri mevsiminde tüketmek gerekir.
Bazı sebzeler bir kar örtüsü altında bile hayatta kalabilir. Bunlar, soğuk ve sert hava koşullarına dayanma yeteneklerinden dolayı kış sebzeleri olarak bilinirler. Bu soğuğa dayanıklı sebzeler, içerdikleri şeker dolayısıyla sert hava koşullarını kolayca atlatabilir. Kışlık sebzelerin içinde bulunan şeker, daha düşük bir noktada donmalarına neden olarak soğuk havalarda hayatta kalmalarını sağlar. İşte bu sebzeler kış aylarında sofralarda yerini alır.
Kış mevsiminde vücut direncimiz düşer. Hastalıklara karşı daha dayanıksız oluruz. Bu sebeple sebzelerden alacağımız vitaminlere daha çok ihtiyaç duyarız. Özellikle mevsiminde yetişen sebzeleri tüketmek direncimizin daha da artmasını sağlar.
Sebzelerdeki posa bağırsakların çalışmasını düzenler. Posa içeren besinler dışkının kıvamını düzenler ve bağırsak kanserini önlemeye yardımcı olur. Sebzeler hacimli oldukları için açlığı giderir. Özellikle diyet menülerinde enerji kaynağı olan besinlere fazla yer almadığı için sebzelere ağırlık verirler. Sebzeler vitamin ve mineral kaynağıdır. Diğer besin gruplarında yer alan yiyeceklerle birlikte pişirildiklerinde öğünlerin besin değerleri artar. Sebzeler yapılarında vücuttaki metabolik faaliyetleri düzenleyen enzimleri ve provitaminleri bulundurur.
Kış Sebzeleri Nelerdir?
Marul
Sofraların vazgeçilmez yeşilliklerinden olan marul kullanımı ile ilgili pratik bilgiler mevcuttur. Geniş yapraklı bir yeşil bitki olan marulun birçok çeşidi bulunur. Türkiye’de en çok tüketilen türleri ise, geniş yapraklı klasik marul, kırmızı marul ve kıvırcıktır.
Marul satın alırken, yapraklarının koyu ve taze olmasına dikkat etmek gerekir. Bu sayede, marulun besleyici değerinden daha fazla yararlanılır.
Kış sebzelerinden marulların, tazeliğini korumak için buzdolabında saklanması önerilir. Bunun için önce, marullar bir saat kadar su dolu bir kapta tutulur. Ardından, buzdolabına açık kısım aşağıya gelecek şekilde yerleştirilir. Bu sayede, marullar buzdolabında 10 gün boyunca saklanabilir.
Çiğ olarak tüketilen marulun temizliği çok önemlidir. Marul yapraklarının, el ile tek tek kopartılarak, suda durulanması tavsiye edilir. Böylece, marul üzerindeki toprak kalıntıları ve böcekler temizlenebilir. Ayrıca, marul yıkanan suya biraz limon sıkılması da hijyen için önerilir.
Patates
Kış sebzeleri nelerdir konusuna patates ile devam edelim. Türkiye’de çok sık tüketilen bir besin olan patates için, önemli püf noktaları bulunmaktadır. Fırında patates pişirirken, eski patates kullanılması önerilir. Çünkü, eski patatesler yenilerine kıyasla daha az su içerir.
Fırında patates yapılacağı zaman, patatesler fırına koyulmadan önce, üzerleri çatalla birkaç kez batırılarak delikler açılır. Bu sayede, patates içindeki nem açağa çıkar. Bu da, patateslerin daha diri durmasını ve daha lezzetli olmasını sağlar.
Patates salatası yapmak için, haşlanmaya koyulan patatesler, tam pişmeden ocaktan alınmalıdır. Patatesler diğer malzemeler ile karıştırıldıktan sonra, üzerine az miktarda süt gezdirilmesi önerilir. Son olarak, zeytinyağı eklenir. Bu sayede patatesler, istenilen yumuşaklığa kavuşacaktır.
Kızartma yaparken, patateslerin daha az yağ çekmesi sağlanabilir. Bunun için, patatesler süt dolu bir kap içinde bir süre bekletilir. Patateslerin çıtır çıtır olması için, una bulayarak kızartma yapılması önerilir. Ayrıca tuzunun, en son serpilmesi gerekir.
Sarımsak
Sarımsak, Türk mutfağında oldukça fazla kullanım alanı olan, çok sağlıklı bir bitkidir. Aynı zamanda, yemeklere lezzet katan ana unsurlardandır. Sarımsak kullanımında, bazı bilgiler işinize yarayabilir:
Brokoli
Kış sebzeleri nelerdir konusuna brokoli ile devam edelim. Brokoli oldukça sağlıklı, yeşil bir sebzedir. Mutfakta kullanılması ile ilgili birkaç bilgi işinize yarayabilir.
Manavdan brokoli seçerken, bazı noktalara dikkat edin. Çiçekleri birbirine yakın olan, koyu yeşil brokolileri seçin. Dalları uzun olmamalıdır. Tomurcukları sıkıca kapalı ve yaprakları taze olmalıdır. Keskin kokusu olan brokoli, taze değildir. Aldığınız brokoliyi, yıkamadan, plastik bir torbada, buzdolabında dört güne kadar muhafaza edebilirsiniz.
Brokolinin gövdesindeki sert zarlı kısmı soyarak pişirirseniz, çok daha çabuk ve kolay pişer ve daha kolay sindirilir. Saptan çiçeğine kadar, brokoliyi ince uzun doğrarsanız, brokolinin iki kısmı da aynı zamanda pişer.
Brokoli uzun süre pişirilmemelidir. Uzun pişen brokoli, yumuşar ve dağılır, lezzetsiz olur ve besin değerini yitirir. Pişerken tuz eklenen brokoli yeşil kalır. Brokolinin yaprakları da yenebilir, ancak yemeğe eklerken kesmek gerekir. Brokoli pişerken çıkan kokuyu engellemek için, pişme suyuna birkaç büyük parça ekmek atın.
Lahana
Lahana kasım ayında pazarlarda tezgahlardaki yerini almaktadır. Kasım ayında en taze haliyle tüketilebilir. Beyaz lahana, güz ve kış sebzesi olarak yetiştirilen ve ülkemizde de severek tüketilen bir bitkidir.
Beyaz lahanada, fosfor ve kalsiyum minareleri ile A, B1, B2, B12 ve C vitaminleri bol miktarda bulunur. Beyaz lahana çiğ olarak tüketildiği gibi, dolmalık, turşuluk ve yemeklik olarak da tüketilir.
Beyaz lahananın yaprakları, özellikle dolma yapmak için ayıklanırken, kök kısımları bir bıçak yardımı ile oyulur. Sonra lahananın başı, sıcak suyun içine yerleştirilir. Lahana sıcak suda 5 dakika bekletilir ve soğuk suyun içine aktarılır. Böylece lahananın yaprakları, yırtılmadan kolayca birbirinden ayrılır.
Lahana yemeği yaparken, eve sinen kokudan kurtulmak için, bir elmanın kabuğu soyulur ve lahana pişirme suyuna katılır. Böylece, hem lahana kokusu yok olur, hem de lahananın hazmı daha kolay olur.
Lahananın Faydaları
- Kandaki şeker miktarını düşürür; vücutta biriken zehirli maddelerin atılmasını sağlar.
- A, B ve C vitaminleri açısından zengindir.
- Bol posa içerir.
- Bağırsak kanserine karşı koruyucu özelliğe sahiptir.
- Düşük kalorilidir.
- Tohumları idrar söktürmeye yardımcı olur.
- İçinde bulunan B vitamininin iştah kesicidir. Dolayısıyla form korumanızı sağlar.
- Sarılığa, safra kesesi hastalıklarına ve astıma karşı da faydalıdır.
- Tiroit bezlerinin aktivitesini yavaşlattığı için sakinleştirici bir etkisi vardır.
- Özünde bulunan selenyum ise cilde tazelik verir.
Karnabahar
Karnabahar, turpgillerden, çiçekleri etli ve tanecikli bir görünüşte olan, yaprakları lahana yaprağına benzeyen, sebze olarak kullanılan bir bitki. Karnabahar iyi bir c vitamini ve kalsiyum kaynağıdır. Bu besinden faydalanırken, etrafa yayılan koku doğru yöntemler ile önlenebilir.
Karnabahar pişirirken, eve yayılan kokuyu önlemek için, pişirme suyuna bir miktar tuz ve iki kaşık sirke ilave edilir. Sonra, suyun üzerinde köpük oluşumu beklenir. Köpük oluştuktan sonra da, içine sebzeler koyulur. Bu sayede, koku giderilir.
Bir başka yöntemde ise, tencere içine birkaç dilim ekmek koyulur. Ekmeğin ufalanıp yemeğe karışmasını önlemek için, temiz bir tülbende sarılarak koyulması tavsiye edilir. Ayrıca, karnabahar haşlama suyuna, bir miktar süt eklendiğinde de kötü koku önlenir.
Ispanak
Kış sebzeleri nelerdir konusuna ıspanak ile devam edelim. Ispanak, Amaranthaceae familyasından çiçekli tek yıllık otsu bir bitkidir. Ispanak aralık ayı itibariyle tezgahlarda görülmeye başlar. Mart sonuna kadar taze olarak tüketilebilir.
A ve C vitaminleri açısından zengindir. Soğuk algınlığını önler. Mide, karaciğer ve pankreas salgılarını uyarır. İçeriğinde demir, magnezyum, fosfor, iyot, potasyum ve sodyum bulunur.
Bol kan yapar. Ispanağın suyu ise kalp kaslarını kuvvetlendirir. Çiğ olarak tüketildiğinde vücudun lif ihtiyacını karşılar. İçeriğindeki K vitamini sayesinde kemik gelişimine faydalıdır. Akciğer kanseri ihtimalini azaltır.
Havuç
Havuç kasım ayından itibaren tezgahlardaki yerini almaktadır. Kış ayları boyunca taze olarak tüketilebilmektedir. Havuçlar mutfağınızın en renkli sebzelerinden biridir. Yemeklere tat verir. Sağlık açısından faydaları saymakla bitmez. Mutfakta işinizi kolaylaştırmak için havuç hakkında işinize yarayacak bazı pratik bilgiler…
Havuçları pişirirken içine birazcık pudra şekeri ilave edin. Bu havuca lezzet verecektir. Havucun yapraklarını atmayın. Bu yaprakları salata yapımında değerlendirebilirsiniz. Havuç yapraklarında kemik erimesini önleyecek bol miktarda kalsiyum bulunur.
Haşlanan havuçlar renklerini kaybeder. Eğer havuçların renklerini kaybetmelerini istemiyorsanız, kaynayan sudan çıkardıktan sonra hemen soğuk suya tutun ve bir – iki dakika bekletin.
Havuçların kabuklarını temizlemek istiyorsanız bir kurulama bezinin üstüne sıralayın ve üzerine bol miktarda tuz dökün. Daha sonra havuçların hepsini birbirine sürtün. Bu işlem sonrasında havuçların kabuk kısımları kalkacaktır. Kabukları kalkmış havuçları sadece suya tutmanız yeterli olacaktır.
Havucun Faydaları
- A vitaminin ön maddesi olan karotenleri içerir.
- Vücuda, kalbe ve gözlere kuvvet verir.
- Astım, bronşit gibi solunum yolu hastalıklarına ve öksürüğe karşı faydalıdır.
- Kansere karşı koruyucudur.
- Vücuttaki zararlı maddeleri uzaklaştırmaya yardımcı olarak kanı temizler.
- İdrar ve gaz söktürücüdür. Kabızlığı giderir, ishali keser.
- Bağırsakları çalıştırarak sindirime yardımcı olur.
- Bağırsak iltihaplarını ve böbrek ağrılarını giderir.
- Bağırsak kurtlarını düşürmeye yardımcı olur.
- Romatizma ve gut hastalığına iyi gelir.
- Kandaki kolesterol oranını düşür.
- Kalp hastalıkları ve damar sertliğine faydalıdır. Kalp krizi ve felç riskini azaltır.
- Cinsel gücü arttırır.
- Bitkinliğe ve kansızlığa iyi gelir.
- Cilde tazelik ve canlılık verir. Cilt hastalıklarına karşı yararlıdır.
- Diş etlerini güçlendirir.
Sebzeleri mevsimine göre tüketmek onlardan en yüksek seviyede vitamin almamızı sağlar.
Kabak
Kabak; kavun, karpuz, salatalık ve acurun da yer aldığı Kabakgiller ailesine mensup bir bitkidir. Kabağın; balkabağı, helvacıkabağı ve sakızkabağı gibi türleri bulunur. Tüm bu kabaklar Türkiye’de yaygın olarak, kolayca yetişebilmektedir.
Sofralarda sebze olarak sıkça tüketilen tür, sakız kabağıdır. Anadolu’da bol miktarda yetişen bu kabağın meyvesi, oval görünümlü, beyaz-yeşilimsi renkli ve sert kabukludur.
Kabak sıcak ve ılıman iklimlerde zahmetsizce yetiştirilebilir. Ancak, dondan da kolay etkilenir. Bunun için, kabak tohumlarının ekiminin ilkbaharda, donun bitiminden sonra yapılması gerekir.
Genellikle iki çeşit kabak yetiştirilir. Bunlar ‘erkenci’ ve ‘geçci’ olarak adlandırılır. Geçci kabaklar, erkencilere kıyasla daha dayanıklıdır. Erkenci kabaklar, havaların ısınması ile birlikte değişime uğrar. Yapraklarda mozaikleşme, cüceleşme ve deformasyon görülebilir. Bunun sebebi de, yaprak bitlerinin taşıdığı virüslerin oluşturduğu hastalıklardır. Kabak ekiminde bu nedenle, geçci türlerin tercih edilmesi tavsiye edilir.
Kabak, pişirilip yemek olarak tüketildiği gibi, çiğ olarak salata şeklinde de yenilebilen bir besindir. Ayrıca, kabağın tatlısı ve turşusu da yapılır.
Mantar
Kış sebzeleri nelerdir konusuna mantar ile devam edelim. Mantar, evlere, mutfaklara daha sık girerek, yemeklerde ve salatalarda çokça kullanılır olmuştur. Mantar satın alırken beyaz olanlar yerine, üzeri toprak olanların tercih edilmesi önerilir. Zira beyaz mantarların çeşitli kimyasal işlemlerden geçmiş olma olasılığı yüksektir. Ayrıca açık mantarlardan ziyade, kapalı ve markalı olanların satın alınması tavsiye edilir.
Satın alınan mantarların, taze olarak tüketilmesi ve bekletilmemesi önerilir. Hemen tüketimi planlanmayan kültür mantarlarının, kese kâğıdı içinde ve ağzı kapalı olarak paketlenmesi gerekir. Bu şekilde mantarlar, buzdolabının sebze bölümünde saklanabilir. Mantarlar bu sayede, 2-3 gün tazeliğini korur. Mantarların, hiçbir zaman plastik torbada muhafaza edilmemesi gerekir. Zira mantarlar, yapış yapış olur ve kullanılmaz hale gelir.
Maydanoz
Satın alınan taze maydanozu muhafaza etmek için, bir kaba su doldurulur. Sonra maydanoz, baş aşağı gelecek şekilde kap içine yerleştirilir. Böylece çiçek görünümü elde edilen bitki, bu şekilde bozulmadan saklanabilir.
Maydanozu taze şekilde muhafaza etmenin başka bir yolu da mevcuttur. Bu yöntemde maydanoz, güzelce yıkanır ve süzdürülür. Daha sonra, maydanozun iyice kuruması beklenir. Islaklığını yitiren maydanozlar, plastik bir kap içinde buzdolabında saklanabilir.
Maydanoz, mutfakta devamlı kullanılan bir besin olduğu için, her daim el altında bulundurulabilecek şekilde hazırlanabilir. Bunun için, maydanoz iyice yıkanır ve sonra kurutulur. Ardından, ayıklanır ve buzdolabı poşetlerine koyulur. Derin dondurucuda bu şekilde saklanan maydanozlar, kullanılacağı zaman derin dondurucudan çıkarılır.
Kullanmadan önce maydanoz poşeti, birkaç sefer elde ezilir. Bıçakla doğramaya gerek kalmadan, donmuş olan maydanoz kırılır. Böylece maydanoz, kolaylıkla yemeklerde ve salatalarda kullanılabilir.
Kış sebzeleri bağışıklık güçlendirici olarak kış aylarında sıklıkla tüketilmelidir.
Kış Sebzeleri Nasıl Saklanır?
Havaların değişmesi ile evlerde pişirilen sebzeler de değişim gösterir. Kış sebzeleri, balkabağı, brokoli, brüksel lahanası, havuç, ıspanak, kabak, karalahana, kereviz ve lahanadır.
Sebzelerin saklanması, doğru bilgilerle mümkündür. Balkabağı, serin, ışık almayan nemsiz bir yerde 2-3 ay saklanabilir. Brokoli buzdolabında, birkaç yerinden delinmiş plastik film torba içinde ve bir haftadan uzun süre saklanabilir. Bürüksel lahanasının hemen tüketilmesi önerilir. Çok gerekli ise, plastik film torbada buzdolabında 1-2 gün saklanabilir.
Havuç, yaprakları hemen kesilip, buzdolabına koyulunca, plastik film torbada, en az 2 hafta saklanabilir. Ispanak, plastik film torba içinde 1-2 gün buzdolabında saklanabilir. Kabak, buzdolabında 3-4 gün, karalahana plastik film torbada 10 gün saklanabilir. Kereviz, yaprak ve kökleri kesilip, plastik film torbada 1 hafta saklanabilir. Lahana ise, plastik film torba içinde 1 haftadan çok saklanabilir.
Kış Sebzeleri İle Tarifler
Patates Musakka Tarifi
Malzemeler
- 5 adet patates
- 1 kuru soğan
- 250 gr kıyma
- 2 domates
- 1 tatlı kaşığı salça
- Yarım fincan sıvı yağ
- Tuz, maydanoz
- 5–6 adet sivri biber
- Yarım demet maydanoz
Yapılışı
Soğanları yemeklik doğrayın. Tencereye yağı koyup kızdırın ve soğanları soteleyin. Bu sırada kıymayı da ilave edin. Kıyma suyunu salınca salçayı ve kabuklarını soyup küp küp doğradığınız domatesleri de ilave edin. 10 dakika pişirin. Ardından tuz ve karabiber ekleyin. Yaklaşık 10 dakika da bu şekilde pişirin. Patatesleri soyun ve istediğiniz şekilde doğrayın. Dilim dilim ya da küp küp olabilir. Patatesleri yağda kızartın ve bir kaba alın. Kıymalı harcı patateslerin üzerine dökün. 1,5 bardak kaynar suyu da yemeğe ilave edin. Biber ve maydonozla süslediğiniz yemeği öncedn 200 derecede ısıtılmış fırında 20 dakika pişirin.
Brokoli ve Karnabahar Graten Tarifi
Malzemeler
- 1 orta boy karnabahar
- 1 demet brokoli
- 2 yemek kaşığı sıvı yağ
- 2 yemek kaşığı un
- 2 yumurta
- 1,5 su bardağı süt
- 1 su bardağı kaşar rendesi
- Tuz
- Karabiber
Yapılışı
Karnabahar ve brokoliyi temizleyin suda 5 dakika haşlayın. Sıcak suyu süzüp borkoli ve arnabaharı sopuk su dolu kaba alın. Böylece brokolinin yeşil rengini korumuş olursunuz. İki kaşık yağ ile iki kaşık onu ocakta unun kokusu çıkana kadar kavurun. Karışıma süt ilave edip boza kıvamına gelene kadar kavurmaya devam edin. Karışımı ocaktan alın, içine tu ve karabiber ilave edip karıştırın. Ilınınca yumurta ilave edip tekrar karıştırın. Böylece beşamel sos hazırlamış oldunuz.
Fırın kabına karnabahar ve brokoliyi dizin. Beşamel sosunun içine bir kaşık kaşar rendesini ilave edip karıştırın. Ardından sosu sebzelerin üzerine dökün. Kalan kaşar rendesini en üste yayın. Önceden ısıtılmış 180 derecelik fırında üzeri kızarana kadar pişirin.
Afiyet olsun.
