Türkiye’nin Endemik Bitkileri

Yeryüzünün yalnızca belirli bölgelerinde yayılış gösteren canlı tür ya da cinslerine endemik denir.

Endemik türler, iklim değişmelerinde ve izolasyon koşullarında oluşur. Önceleri geniş bir alanda görülen tür, iklim değişimi sonucu, ekolojik özelliklerine uygun olarak belli bir çevrede yaşamını sürdürür. Örneğin Kazdağı göknarı sadece Kazdağı’nda görülür.

Endemik, alanları belirli bir ülke veya bölgeye ait, ender türlerdir. Türkiye endemik bitkiler açısından oldukça zengindir.

Endemik Bitki Çeşitleri

• Paleoendemikler: Sistematik olarak izole edilmiş taksonlardır.
• Şizoendemikler: Ortak orjinli olup kardeş veya aynı ebeveynden ortaya çıkan taksonlardır.
• Patroendemikler: Kendileri diploid olup komşu bölgelere poliploidi yolu ile yeni taksonlar veren endemiklerdir.
• Apoendemikler: Atasal bir taksondan oluşmuş endemiklerdir.

Türkiyedeki Endemik Bitki Türleri

1. Nergisgiller (Amaryllidaceae)

Kardelen Galanthus

• Galanthus cilicicus, Mersin
• İstanbul kardeleni (Galanthus plicatus subsp), Bursa, İstanbul, Kırklareli
• Kazdağı kardeleni (Galanthus trojanus), Balıkesir, Çanakkale

2. Papatyagiller (Asteraceae)

Achillea

• Achillea gypsicola, Çankırı, Çorum
• Achillea ketenoglui, Ankara

Centaurea

• Centaurea anthemifolia, Adana
• Centaurea elazigense, Elazığ
• Centaurea hermannii, İstanbul
• Centaurea leptophylla, Artvin
• Centaurea nivea, Eskişehir
• Centaurea tchihatcheffii (Yanardöner), Ankara
• Psephellus aucherianus, Erzincan, Tunceli
• Psephellus huber-morathii, Erzincan
• Psephellus psephelloides, Erzincan
• Rhaponticoides iconiensis, Konya
• Rhaponticoides mykalea (Aydın tülüşahı), Aydın, Isparta

Inula

• Andız otu (Inula aucherana)

Scorzonera

• Tekesakalı (Scorzonera hieraciifolia), Aksaray, Ankara, Konya

3. Huşgiller (Betulaceae)

Kızılağaç (Alnus)

• Toros kızılağacı (Alnus glutinosa subsp. antitaurica), Adana, Kahramanmaraş
• Huş yapraklı kızılağaç (Alnus glutinosa subsp. betuloides), Erzurum

Huş

• Rize huşu (Betula browiczana), Trabzon, Rize, Artvin

4. Turpgiller (Brassicaceae)

Alyssum

• Artvin kuduz otu (Alyssum artvinense), Artvin

Aubrieta

• Uludağ obrizyası (Aubrieta olympica), Bursa

Matthiola

• Gecegündüz çiçeği (Matthiola montana), Bursa, Bolu, Rize, Artvin

5. Karanfilgiller (Caryophyllales)

Acantholimon

• Tuzcul kirpidikeni (Acantholimon halophilum), Ankara, Konya, Aksaray

Saponaria

• Tuzcul sabun otu (Saponaria halophila), Ankara, Konya, Aksaray

Dianthus

• Artvin Karanfili (Dianthus artvinensis), Artvin, Bolu, Bursa
• Uludağ Karanfili (Dianthus leucophaeus), Bursa, Artvin
• Süslü Karanfili (Dianthus recognitus), Bursa

Gypsophila

• Uludağ Çöveni (Gypsophila olympica), Bursa

Silene

• Silene azirensis, Erzincan
• Tuzcul salkımotu (Silene salsuginea), Ankara, Konya, Aksaray

6. Clusiaceae

Hypericum

• Tuzcul kantaron (Hypericum salsugineum), Aksaray, Ankara, Konya

7. Baklagiller (Fabaceae)

• Sarı meyan (Thermopsis turcica), Konya

8. Kayıngiller (Fagaceae)

Meşe (Quercus)

• İspir meşesi (Quercus macranthera subsp. syspirensis), Amasya, Ankara, Bolu, Çorum, Erzurum, Gümüşhane, Kastamonu, Sivas, Tunceli, Yozgat
• Quercus petraea subsp. pinnatiloba
• Kasnak meşesi (Quercus vulcanica), Afyon, Isparta, Konya, Kütahya

9. Süsengiller (Iridaceae)

Çiğdem (Crocus)

• Abant çiğdemi (Crocus abantensis), Bolu
• Ankara çiğdemi (Crocus ancyrensis), Amasya, Ankara, Bolu, Çorum, Kastamonu, Kayseri, Kahramanmaraş, Samsun, Sivas, Yozgat
• Kalkan çiğdemi (Crocus mathewii), Antalya, Denizli, Muğla
• İstanbul çiğdemi (Crocus olivieri subsp. istanbulensis), İstanbul
• Crocus x paulinae, Bolu
• Crocus pestalozzae, İstanbul, Kırklareli, Tekirdağ
• Tahtalı çiğdemi (Crocus wattiorum), Antalya
• Uludağ çiğdemi (Crocus gargaricus subsp. herbertii), Bursa

Glayöl (Gladiolus)

• Tuzcul glayöl (Gladiolus halophilus), Aksaray, Ankara, Konya

Süsen (Iris)

• Antalya süseni (Iris pamphylica), Antalya

10. Marulgiller (Lactuceae)

Taraxacum

• Cırtlık (Taraxacum farinosum)
• Cibcik (Taraxacum mirabile)

11. Ballıbabagiller (Lamiacae)

Adaçayı (Salvia)

• Salvia aytachii, Ankara
• Tuz Gölü adaçayı, Tuzcul adaçayı (Salvia halophila), Ankara, Konya, Aksaray
• Salvia amasiaca, Amasya

Dağ çayı (Sideritis)

• Amasya dağ çayı (Sideritis amasiaca), Amasya ve çevresi
• Gülendam dağ çayı (Sideritis gulendamiae), Eskişehir

12. Linaceae

• Boğaz keteni (Linum tauricum subsp. bosphori), İSTANBUL

13. Çamgiller (Pinaceae)

Göknar (Abies)

• Toros göknarı (Abies cilicica subsp. isaurica)
• Kazdağı göknarı (Abies nordmanniana subsp. equi-trojani), Çanakklale, Balıkesir

14. Sinirli Otgiller (Plantaginaceae)

Sinirli ot (Plantago)

• Plantago anatolica, Ağrı
• Plantago euphratica, Elazığ, Malatya, Sivas, Tunceli

15. Plumbaginacae

Limonium

• Deve kulağı (Limonium lilacinum)

16. Gülgiller (Rosacae)

Alchemilla

• Ovit aslanpençesi (Alchemilla ovitensis), Erzurum, Rize

Prunus

• Cerasus hippophaeoides ,Sivas

17. Polygonaceae

Kuzukulağı (Rumex)

• “Çimenturşusu” (Rumex amanus), Hatay, Osmaniye
• “Yılkıkulak” (Rumex bithynicus)
• “Ulu efelek” (Rumex olympicus), Antalya
• “Boçu” (Rumex ponticus), Trabzon, Rize, Artvin
• “Özge labada” (Rumex tmoleus)

18. Sıraca otugiller (Scrophulariaceae)

Verbascum

• Verbascum calycosum, Erzincan
• Salda sığırkuyruğu (Verbascum dudleyanum), Burdur
• Yurtkuran sığırkuyruğu (Verbascum yurtkuranianum), Bursa
• Sahil Sığırkuyruğu (Verbascum degenii), İstanbul, Kocaeli, Sakarya

Türkiye’de, yaklaşık 10.000 bitki türü yetişiyor. Bu bitki türlerinin yaklaşık 3.000’i ise endemik. Türkiye’nin Asya ve Avrupa arasındaki konumu, dağlık yapısı, üç iklimi birden barındırması ve sulak bir yerde bulunması endemik türlerce zengin olmasını sağlamıştır.